شهر اسلامی سامرا
شهر سامرا
سامرا از شهرهای اسلامی کهن در عراق است که در فاصله حدود ۱۲۰ کیلومتری شمال بغداد، واقع شدهاست. شهر اسلامی سامرا در دوره بنیعباس تأسیسشده و حدود نیم قرن پایتخت حکومت عباسیان و دارای اهمیت بسیاری است. بعد از انتقال پایتخت عباسیان به بغداد رو به ویرانی نهادهاست و تا امروز هم توسعه چشمگیری نداشتهاست.
تغییر نام
پس از تاسیس شهر اسلامی سامرا در دوره بنیعباس، این شهر به نام «سُرَّ مَن رای» (به معنای این کس هرکه آن را ببیند، مسرور میشود) نامیدهشد و تا مدتها بدین نام مشهوربود، در اینباره نقل کردهاند زمانی که معتصم عباسی، از نام این منطقه (سامرا) آگاه شد، آن را «سرّ من رای» نامید.روی سکههایی که زمان عباسیان در آن شهر ضرب شده و اکنون در دست است، همین نام عربی وجود دارد، اما برخی، لفظ سامرا را تحریف نام دوره اسلامی آن میدانند. با این حال تقریباً مسلم است که واژه سامرا، ریشه در نامهای کهنی دارد که مدتها پیش از اسلام، بر این منطقه اطلاق میشده است.
پایتخت عباسیان
ساختن شهر اسلامی سامرا، در سال ۲۲۱ ه. ق، به دستور معتصم عباسی، آغاز شد. او برای این منظور، بهترین معماران و هنرمندان را از مناطق مختلف جهان اسلام، جلبکرد تا آنها شهری لایق مرکز خلافت، بنا کنند، برای این شهر، بخشها و محلات مختلفی برای سکونت طبقات مختلف اجتماعی، از جمله نظامیان، دولتمردان و عموم مردم، اختصاص داده شد و همچنین در آن، مسجد جامع و بازارهایی ساخته شد.
چندی بعد، متوکل عباسی مسجد جامع را به علت مساحت کم آن، خراب کرد و بهجای آن، مسجد عظیمی را که بقایای آن، تا به امروز باقی است، بنا کرد. همچنین به دستور وی، شهر دیگری به نام «متوکلیه»، نزدیک سامرا ساختند که درباریان وی، به آنجا منتقل شدند و در آنجا، کاخهای خود را بنا کردند.
آثار تاریخی سامرا
آثار تاریخی مهم باقیمانده در سامرا عبارتند از:
۱-مدفن امامان
شهر سامرا از زیارتگاههای عمده شیعیان و مدفن امام هادی (علیهالسّلام) و امام حسن عسکری (علیهالسّلام) است. سردابی که محل عبادت و استراحت امامان و زادگاه حضرت قائم (علیهالسّلام) و محل تشرف صالحان و دیدار ایشان بوده است، آنجا قرار دارد.
سامرا به سبب مدفون بودن دو تن از امامان بزرگوار (علیهماالسلام)، از زیارتگاههای عمده شیعیان و از اماکن مقدس ایشان است.
۲-مسجد جامع
مسجد جامع در سال ۲۳۷ ه. ق، به دستور متوکل، خلیفه عباسی شد. طول آن، ۲۴۰ متر و عرض آن، ۱۵۶ متر و مساحت آن، ۳۷۴۴۰ مترمربع است که بزرگترین مسجد جهان اسلام بوده است. مسجد دارای شانزده ورودی بوده و به نوشته «مقدسی»، جغرافیدان مسلمان، با مسجد جامع اموی دمشق، رقابت میکرده است.
کاوشهای باستانشناسی، نشان داده است که دیوارهای مسجد، با پوششی از تزیینات موزاییک، آراسته بود. امروزه بیشتر بخشهای داخلی مسجد، از بین رفته و تنها دیوارهای بیرونی آن، باقی است.
همچنین بیرون از ضلع شمالی مسجد، مناره منحصر به فرد مسجد، جلب توجه میکند که به دلیل شکل ویژه خود، از برجستهترین منارههای جهان اسلام، به شمار میآید و تنها مناره مشابه آن که نمونه کوچکترش است، مناره مسجد ابودلف سامرا میباشد. مناره مسجد جامع سامرا، بهصورت برج مرتفعی است که پلههای آن، گرداگرد بیرونی بدنه مناره، قرار دارد و از همینرو، به مناره «مَلویه»، شهرت یافته است. این مناره، روی یک پایه مربع، به طول ۳۳ متر و عرض سه متر، قرار دارد و ارتفاع بدنه آن نیز پنجاه متر است.

۳-مسجد ابودلف
مسجد ابودلف، حدود بیست کیلومتری شمال سامرا، واقع است و در سال ۲۴۷ ه. ق، به دستور متوکل، در محل شهر متوکلیه، ساخته شدهاست. از نظر نما و معماری، تا حدود زیادی، شبیه مسجد جامع سامرا، اما کوچکتر از آن است. ابعاد آن ۲۱۳ در ۱۳۵ متر و دارای پانزده ورودی است. این مسجد نیز همانند مسجد جامع سامرا، دارای یک مناره ملویه است. اما این مناره، کوچکتر از ملویه سامرا میباشد. ارتفاع پایه مربع مناره، ۵/ ۲ متر، مساحت آن، ۲/ ۱۱ مترمربع و ارتفاع بدنه آن، شانزده متر است.
۴-جوسق یا کوشک خاقانی
جوسق یا کوشک خاقانی کاخ معتصم عباسی است که بقایای آن در شمال سامرا، واقع است. ساختن این کاخ، همزمان با تاسیس سامرا، به دستور معتصم در سال ۲۲۱ ه. ق، آغاز شد. اما به علت اینکه ساخت آن به فتح بن خاقان (متوفای ۲۴۷ ه. ق) وزیر متوکل عباسی، نسبت داده میشود، ازاینرو به جوسق خاقانی، معروف است. معتصم در این کاخ، مردم را به حضور میپذیرفت و پس از مرگ در همین کاخ، دفن شد.
پس از انتقال مجدد پایتخت خلافت عباسی از سامرا به بغداد، جوسق خاقانی، ویران شد و از مصالح آن برای احداث بناهای جدید سامرا، استفاده گردید. از اوایل قرن چهاردهم، این بنا مورد توجه باستانشناسان قرار گرفت و در فاصله سالهای ۱۹۰۷ تا ۱۹۸۸ م، در چند مرحله، کاوشهای باستانشناسی در این کاخ اجرا گردید و بخشهایی از آن، شناسایی شد.
جوسق خاقانی، بزرگترین کاخ دوره اسلامی در عراق و بلکه در تمام جهان اسلام، به شمار میآید. مساحت آن حدود ۱۷۵ هکتار، تخمین زده میشود که حدود ۲۱ هکتار آن، زیربنای ساختمانها و ۷۱ هکتار آن، باغ بزرگی در محدوده حد فاصل بناها تا ساحل دجله، بودهاست. این کاخ، دارای تزیینات و نقاشیهای دیواری زیبایی بوده است که بخشهایی از آن، تا به امروز، باقی مانده است و در موزههای معتبر غرب، مانند موزه دولتی برلین و موزه هنر متروپولیتن، نگهداری میشود.
۵-گنبد صلیبی
در زمین مرتفعی، در جنوب قصر المعشوق و تقریباً مقابل جوسق خاقانی، در سمت غربی رود دجله، واقع است و به نام گنبد صُلَیبی شناخته میشود. این بنا، مقبرهای از قرن سوم هجری است که باید آن را از قدیمیترین بناهای آرامگاهی اسلامی که تا به امروز باقی مانده است، به شمار آورد. ساختمان بنا، در گذر زمان، بهصورت نیمه ویرانه تبدیلشده و گنبد آن، فرو ریختهبود. اما در دوره اخیر، باستانشناسان، آن را بازسازی کردهاند.
درباره وجه کاربری این بنا، میان پژوهشگران اختلافنظر وجود دارد، برخی آن را محل اعدام و به صلیبکشیدن مخالفان حکومت عباسیان دانستهاند، برخی نیز آن را مقبره همسر یکی از خلفای عباسی که از قبیله صلیب بوده، به شمار آوردهاند. هرتسفلد، باستانشناس آلمانی، اشارهکرده است که در جریان کاوشهای باستانشناسی خود در این بنا، در سال ۱۹۱۱ م، در سردابهای زیر بنا، سه قبر یافتهاست که با توجه به اشاره مورخان، مبنی بر وفات و دفن سه تن از خلفای عباسی کنار یکدیگر در سامرا، بنابراین به احتمال زیاد، این بنا را باید مقبره آنها دانست.
این مقبره، شامل اتاقی میباشد که نمای آن از بیرون، هشت ضلعی و از داخل، مربع است و البته شکل مربع آن، در ناحیه انتقال گنبد، بهواسطه مقرنسهایی، به هشت ضلعی تبدیل شده است. گرداگرد اتاق، رواقی به عرض ۶۰/ ۲ متر وجود دارد که با دیوارهایی به عرض (قطر) ۲۰/ ۱ متر، احاطه میشود. شکل بنا، از بیرون، هشتضلعی و طول هرضلع آن، از داخل، ۳۰/ ۶ و از بیرون، ۷۰/ ۷ متر است. همچنین این بنا، دارای چهار ورودی اصلی است که تقریباً در چهار جهت جغرافیایی اصلی، قرار دارد.
روئیت امام زمان در سامرا
روایاتی حکایت از آن دارد که در دوره ولادت تا شهادت امام حسن عسکری (علیهالسّلام)، حضرت مهدی با صلاحدید امام عسکری برای افرادی ویژه نمایان میشد و این اتفاق، در سامرا و در جوار پدر بزرگوارش صورت میگرفت.
امامزمان: زندگینامه حضرت مهدی(ع)
زندگینامه امامزمان؛ حضرت مهدی(ع)
امامزمان در پانزدهم ماه شعبان ۲۵۵ ق، علی رغم مراقبتهای ویژه مأموران حکومت عباسی، در خانه امام عسکری(ع) چشم به جهان گشودند. تولد مخفیانه آن حضرت بیشباهت به تولد حضرت موسی(ع) و حضرت ابراهیم(ع) نیست.
ولادت امام زمان حضرت مهدی(عج)
وی یگانه فرزند امام عسکری یازدهمین امام شیعیان است. امام زمان حضرت مهدی (عج) در سحرگاه نیمه شعبان ۲۵۵ قمری در سامرا چشم به جهان گشود و پس از پنج سال زندگی تحت سرپرستی پدر و مادر بزرگوارشان نرجس خاتون، در سال ۲۶۰ ق به دنبال شهادت حضرت عسکری همچون حضرت عیسی(ع) و حضرت یحیی(ع) که در سنین کودکی عهده دار نبوّت شده بودند، در پنج سالگی منصب امامت شیعیان را عهده دار شدند. آن بزرگوار پس از سپری شدن دوران غیبت با تشکیل حکومت عدل جهانی احکام الهی را در سرتاسر زمین حاکمیت خواهد بخشید.
همان گونه که حضرت عیسی و یحیی دو پیامبر بزرگ الهی تحت شدیدترین تدابیر امنیتی فرعونیان و نمرودیان به اراده خداوند و به سلامت در کنار کاخ فرعون و نمرود متولّد شدند، حضرت مهدی(عج) نیز در حالی که جاسوسان و مأموران خلیفه عباسی تمام وقایع خانه امام یازدهم را زیرنظر داشتند، در کمال امنیت و بدون آن که دشمنان بویی ببرند، در سحرگاه روز جمعه نیمه شعبان قدم به جهان هستی گذاشتند.
سیمای امام زمان حضرت مهدی(عج)
پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار هر کدام در سخنان خود به اوصاف امام مهدی(عج) اشاره کرده اند. حضرت امام رضا(ع) در توصیف ویژگی های چهره و سجایای اخلاقی و ویژگی های برجسته آن حضرت می فرمایند: «قائم آل محمد(عج) هاله هایی از نور چهره زیبای او را احاطه کرده است رفتار معتدل و چهره شادابی دارد. از نظر ویژگی های جسمی شبیه ترین فرد به رسول خدا(ص) است. نشانه خاصّ او آن است که گرچه عمر بسیار طولانی دارد، ولی از سیمای جوانی برخوردار است؛ تا آن جا که هر بیننده ای او را چهل ساله یا کمتر تصور می کند. از دیگر نشانه های او آن است که تا زمان مرگ با وجود گذشت زمان بسیار طولانی هرگز نشان پیری در چهره او دیده نخواهد شد. »

دوران زندگی امام زمان حضرت مهدی(عج)
دوران زندگی امامزمان حضرت مهدی(عج) به چهار دوره تقسیم می شود:
۱) از تولد تا غیبت امام زمان حضرت مهدی(عج):
امامزمان حضرت مهدی (عج) پس از تولد حدود پنج سال تحت سرپرستی پدر بزرگوارشان امام عسکری به صورت نیمه مخفی زندگی کردند. یکی از کارهای بسیار مهمی که حضرت امام حسن عسکری در این دوره انجام دادند این بود که امام زمان حضرت مهدی (عج) را به بزرگان شیعه معرفی کردند تا در آینده در مسئله امامت دچار اختلاف نشوند.
۲) غیبت صغری امامزمان حضرت مهدی(عج):
پس از شهادت حضرت امام حسن عسکری علیه السلام در سال ۲۶۰ ق دوره غیبت صغری آغاز شد و تا سال ۳۲۹ ق ادامه پیدا کرد. در این دوره امامزمان حضرت مهدی(عج) از طریق چهار نائب به ادامه امور مردم می پرداختند.
۳) دوره غیبت کبری امامزمان حضرت مهدی(عج):
این دوران از سال ۳۲۹ ق شروع شد و تا زمانی که خداوند مصلحت بدانند ادامه خواهد داشت در این دوره پاسخ به پرسش ها و احکام مردم بر عهده نایبان عام آن حضرت است و حضرت نایب خاصی برای این دوره معرفی نکرده اند.
۴) دوره حکومت امامزمان حضرت مهدی(عج):
پس از ظهور، امامزمان حضرت مهدی(عج) براساس احکام اسلام حکومت واحد جهانی تشکیل خواهند داد که در سایه آن سرتاسر عالم پر از عدل و داد خواهد شد.
اصحاب و یاران امام زمان حضرت مهدی(عج):
۱. عثمان بن سعید عمروی
۲. محمد بن عثمان عمروی
۳. حسین بن روح نوبختی
۴. علی بن محمد سمری
این چهار تن نماینده امام زمان حضرت مهدی (عج) بودند که در ایام غیبت صغری، پس از شهادت امام حسن عسکری(ع)، از سال ۲۶۰ تا ۳۲۹، به مدت ۷۰ سال به ترتیب، واسطه میان امام زمان حضرت مهدی (عج) و شیعیان ایشان بودند. این چهار نفر به «نوّاب اربعه» مشهورند. ولی در هنگام خروج آن حضرت، ۳۱۳ نفر از یارانش به او پیوسته و نخستین هسته لشکریان امام زمان حضرت مهدی (عج) را تشکیل میدهند. علاوه بر آنان، هزاران نفر در ایام غیبت آن حضرت به این مقام ارجمند نایل شدهاند که بر دیگران پنهان مانده است و پنهان خواهد ماند.
جمع بندی
هنگامی که امامزمان حضرت مهدی(عج) ظهور کند و قیام آزادی بخش وی فراگیر شود، برخی از سلاطین و حاکمان کشورها در برابر او تواضع نموده و سر تسلیم فرودمیآورند و برخی دیگر با آن حضرت، به مقابله برمیخیزند و پس از درگیری، متحمل شکست خواهند شد و حکومت آن حضرت، از شرق تا غرب کره زمین را فرا خواهد گرفت.
عاشورا و معجزه های آن روز

معجزه های روز عاشورا
معتبرترین کتابها، احادیث و روایات همگی معجزاتی را از سالار شهیدان کربلا منعکس کرده اند تا حجت بر آنانیکه راه انکار را بر واقعه کربلا پیش گرفته اند، تمام شود . به یقین تاریخی ترین حادثه عالم خلقت معجزات روز است. معجزاتی که حتی در کتاب اهل سنت هم به آن اشاره شدهاست:
1. برخورد ستارگان آسمان با یکدیگر
عن عیسى بن الحارث الکندی می گوید: هنگامی حسین بن على (علیه السلام) را شهید کردند. تا هفت روز، هر گاه که نماز عصر را میخواندیم میدیدیم آفتابی که بر دیوارهاى خانه ها می تابید و می دیدیم که برخی از ستارگان همدیگر را میزدند.
2. آسمان خون گریه کرد
نضره ازدیه گوید: هنگامى که حسین بن علی (علیهما السّلام) شهید شدند. آسمان خون بارید و ما همچنان می دیدیم که تمام اشیاء و اسباب ما مملو از خون است. همچنین جعفر بن سلیمان، روایت کرده که خاله ام، ام سالم، گفت: بعد از شهادت مولا حسین(ع) بارانی همانند خون بر دیوارها و خانه ها می بارید. به من خبر داند که همین باران خون، در خراسان، شام و کوفه نیز باریدهاست.
3. اشکریختن آسمان
ابن سیرین گفت: آسمان برای هیچ کسی جز یحیی بن زکریا و حسین بن علی (علیهم السلام) گریه نکرده است.
4. تاریک شدن دنیا
خلف بن خلیفه از پدرش نقل می کند که گفت : زمانی که امام حسین (علیه السلام) به شهادت رسید، آن قدر آسمان تاریک شد که هنگام ظهر ستاره های آسمان ظاهرشدند. تا جائی که ستاره جوزا در عصر دیده شده و خاک سرخ از آسمان فروریختهاست.
علی بن مسهر از جده اش نقل می کند که می گفت: هنگامی که امام حسین به شهادت رسید من دختری نوجوان بودم، آسمان چند شبانه روز درنگ نمود که گویا لخته خون بود.
5. سرخ شدن آسمان
علی بن مدرک از پدر بزرگش اسود بن قیس نقل می کند که گفت: پهنه آسمان پس از شهادت امام حسین به مدت شش ماه سرخرنگ شده بود که ما آن را شبیه خون در آسمان مشاهده می کردیم، علی بن محمد مدائنی از وی سوالکرد: چه نسبتی با اسود داری؟ گفت: او جد مادری من است گفت: به خدا سوگند که او راستگو و امانتداری بزرگ ومیهمان نواز بود.
یزید بن ابی زیاد می گوید: من چهارده ساله بودم که حسین بن علی به شهادت رسید گیاه ورس در بین لشکر به خاکستر تبدیل شد و پهنه آسمان قرمز رنگ شد شتری را لشکریان ذبح کردند آتش از گوشتش زبانه می کشید.
6. دیوار دار الإماره خون گریه کرد
حدثنی أبو یحیى مهدی بن میمون می گوید: هنگامى که سر مبارک امام حسین علیه السلام را در برابر ابن زیاد نهادند، دیدم که از دیوارهاى دارالاماره خون جارى می گشت.
7. گرفتنخورشید
هنگامى که امام حسین علیه السلام به شهادت رسید، خورشید گرفت و آن قدر تاریک شد که هنگام ظهر ستارههاى آسمان ظاهر گردیدند . از این اتفاق چنین پنداشتم که قیامت برپا شدهاست!
8. جاری شدن خون تازه از زیر سنگ ها
ابو بکر بیهقى از معروف روایتکرده که ولید بن عبد الملک از زهرى پرسید سنگهاى بیت المقدس در روز کشته شدن حسین بن على چه حالتى به خود گرفتند، زهرى گفت: به من خبر دادند که در روز شهادت حسین بن علی هر سنگى را که از زمین بر می داشتند در زیر او خون تازه میدیدند.
از ام حیان نقل است که گفت: روز شهادت حسین اسمان سه شبانه روز تاریک شد و هر کس دست به زعفران می زد دستش می سوخت و زیر هر سنگی در بیت المقدس خون دیدهمیشد.
9. خاکستر شدن گیاه ورس (اسپرک)
یزید بن ابی زیاد می گوید: من چهارده ساله بودم که حسین بن علی به شهادت رسید گیاه ورس در بین لشکر به خاکستر تبدیل شد. ابن عیینه از مادر بزرگ پدری اش نقل می کند که گفت: هنگام شهادت حسین گیاه ورس را دیدم که تبدیل به خاکستر شد و در گوشتها آتش می دیدم.
10. تلخ شدن گوشت شتر غنیمت گرفتهشده از امام
جمیل بن مره گوید: شترى از لشکرگاه حسین بن علی را در روز شهادت او غارت گرفتند. سپس او را نحر کرده و طبخ نمودند ، راوى گوید : گوشت او آن چنان تلخ شد که آنان نتوانستند از آن گوشت استفاده کنند.
دههفاطمیه
السلام عليک يا قره عين الرسول يا فاطمه الزهراء
سلام بر نور ديده رسول الله (ص) سلام بر مادر امامت در دههفاطمیه سلام بر مادر مهدي (عج) سلام بر تنها ياور حيدر (ع) و سلام بر جا مانده بين در و ديوار و در آخر سلام بر موعودي که منتظريم تا بيايد و انتقام سيلي مادر را بگيرد. دههفاطمیه امسال هم به پايان رسيد تا ما جوانان فاطمي باز شروع به شمارش روزها و ماه ها کنيم تا دههفاطمیه ديگري برسد و باز در غم از دست دادن مادر بي مزارمان بگوييم :
يا فاطمه من عقده دل وا نکردم
گشتم ولي قبر تو را پيدا نکردم
چشمان ما باز بايد منتظر به راه و در انتظار فاطميه ديگري برسد. ياد آوري مظلوميت آل الله است روزهايي که ياد آور بي مادري زينب است . روزهايي که حسنين در کنار بستر مادرشان دعا براي سلامتي مادر مي خوانند . روزهايي که حيدر کرار (ع) خود را در خاک مدينه مي بيند ولي به خاطر دين و آيين پيامبر صبر مي کند . شهادت فاطمه دردي است که حتي چاه هم آن را درمان نمي کند و اين درد همان دردي است که کمر علي (ع) را خم مي کند .واقعا تحمل اين درد بسیارمشکل است و مولاي مظلوممان حق دارد که ناله بزند و از دست دو رويي مردم مدينه بگويد :
آن فرقه که راي بر نشستم دادند
در روز غدير دست به دستم دادند
ديدند که در ضمير من نيست شکست
با کشتن فاطمه شکستم دادند
تاریخ دقیق دههفاطمیه:
شهادت حضرت فاطمه زهرا برابر است با یکشنبه 26 آذر 1402 مصادف با 17 دسامبر 2023 میلادی و یا 3 جمادی الثانی سال 1445 قمری. از آنجایی که در روایات شیعه دو تاریخ برای درگذشت فاطمه زهرا وجود دارد، ایّام فاطمیّه یا ایام درگذشت فاطمه زهرا به فاصلهٔ بین این دو تاریخ یعنی ۱۳ جمادیالاول تا ۳ جمادیالثانی گفته میشود.
از امروز همه با هم ندا سر مي دهيم :
در دههفاطمیه ، ایام شهادت دخت مکرم نبی اسلام ، قرار داریم . طاهره ای که سراسر زندگی اش سرشار از آموزه های والای انسانی واخلاقی است . از هر سمت وسو که مورد توجه قرار گیرد، معرفت آموز است وسرمشق دهنده است. فاطمه (س) را باید به تنهایی و مطلق ومجزا از وابستگی های ارزشمندش تنها ، به عنوان یک انسان در نظر گرفت تا پی به علو درجاتش برد وبی هیچ اغراق افسانه ای ، ارزش های آسمانی اش را درعین آنکه بر زمین خدا ودر میان خلق خدا راه می رفت وزندگی می کرد. به بررسی نشست .
نه ، فاطمه زهرا (س) خود به تنهایی باید نگریسته شود تا به گفته زیبای دکتر شریعتی«دانسته شود که فاطمه ، فاطمه است » . فاطمه را پاره تن رسول خدا دانستن نیز نگاهی دیگر ، که هر دو نگاه ونگرش نیز منبعث ومأخذ از تعاریف خود رسول خدا (ص) است . هرزگاهی به تناسب مقام وموقعیت هایی که پیش آمده است، کلامی و عبارتی را در باب مقام گرامی حضرت زهراء (س) به سلک سخن در می آورند. آری فاطمه ، منسوب به پیامبر است . عزیز وپاره تن رسول خدا است ، اما او به تنهایی نیز کرامتی والاتر از اینها را دارد .
سخنانی گوهر بار از بانوی بزرگ اسلام در دههفاطمیه:
ای علی ! من از پروردگارم شرم دارم که چیزی از تو درخواست کنم که توان برآوردن آن را نداشته باشی .
از دنیای شما محبت سه چیز را در دل من نهاده شد: تلاوت قرآن ، نگاه به چهره پیامبر وانفاق در راه خدا
آنگاه که درروز قیامت برانگیخته شوم ، گنهکاران امت پیامبر اسلام (ص) را شفاعت خواهم کرد.
زندگینامه امام رضا (ع)
زندگینامه امام رضا (ع)
امام علی بن موسیالرضا (علیه السلام) هشتمین امام شیعیان از سلاله پاک رسول خدا و هشتمین جانشین پیامبر مکرم اسلام میباشند.
ایشان در سن 35 سالگی عهدهدار مسئولیت امامت و رهبری شیعیان گردیدند و حیات ایشان مقارن بود با خلافت خلفای عباسی که سختیها و رنج بسیاری را بر امام رواداشتند
نام، لقب و کنیه امام رضا:
نام مبارک ایشان علی و کنیه آن حضرت ابوالحسن و مشهورترین لقب ایشان “رضا” به معنای “خشنودی” میباشد. ا
امام محمد تقی (علیه السلام) امام نهم و فرزند ایشان سبب نامیده شدن آن حضرت به این لقب را اینگونه نقل میفرمایند: “خداوند او را رضا لقب نهاد زیرا خداوند در آسمان و رسول خدا و ائمه اطهار در زمین از او خشنود بودهاند و ایشان را برای امامت پسندیدهاند و همینطور (به خاطر خلق و خوی نیکوی امام) هم دوستان و نزدیکان و هم دشمنان از ایشان راضی و خشنود بودند.”
یکی از القاب مشهور حضرت “عالم آل محمد” است. این لقب نشانگر ظهور علم و دانش ایشان میباشد.
پدر و مادر امام رضا (ع):
در زندگینامه امام رضا (ع) پدر بزرگوار ایشان امام موسی کاظم (علیه السلام) پیشوای هفتم شیعیان بودند که در سال 183 ﻫ.ق. به دست هارون عباسی به شهادت رسیدند و مادر گرامیشان “نجمه” نام داشت.
زندگی امام رضا در مدینه:
حضرت رضا (علیه السلام) تا قبل از هجرت به مرو در مدینه زادگاهشان، ساکن بودند و در آنجا در جوار مدفن پاک رسول خدا و اجداد طاهرینشان به هدایت مردم و تبیین معارف دینی و سیره نبوی میپرداختند. مردم مدینه نیز بسیار امام را دوست میداشتند و به ایشان همچون پدری مهربان مینگریستند. تا قبل از این سفر، با اینکه امام بیشتر سالهای عمرش را در مدینه گذرانده بود، اما در سراسر مملکت اسلامی پیروان بسیاری داشت که گوش به فرمان اوامر امام بودند.
امام در گفتگویی که با مأمون درباره ولایت عهدی داشتند، در این باره این گونه میفرمایند: “همانا ولایت عهدی هیچ امتیازی را بر من نیفزود. هنگامی که من در مدینه بودم فرمان من در شرق و غرب نافذ بود و اگر از کوچههای شهر مدینه عبور میکردم، عزیرتر از من کسی نبود. مردم پیوسته حاجاتشان را نزد من میآوردند و کسی نبود که بتوانم نیاز او را برآورده سازم مگر اینکه این کار را انجام میدادم و مردم به چشم عزیز و بزرگ خویش، به من مىنگریستند.”
امامت حضرت رضا (علیه السلام):
یکی از یاران امام موسی کاظم (علیه السلام) میگوید: «ما شصت نفر بودیم که موسی بنجعفر به جمع ما وارد شد و دست فرزندش علی در دست او بود. فرمود: “آیا میدانید من کیستم؟” گفتم: “تو آقا و بزرگ ما هستی.” فرمود: “نام و لقب من را بگویید.” گفتم: “شما موسی بن جعفر بن محمد هستید.” فرمود: “این که با من است کیست؟” گفتم: “علی بن موسی بن جعفر.” فرمود: “پس شهادت دهید او در زندگانی من وکیل من است و بعد از مرگ من وصی من میباشد.”»(4) در حدیث مشهوری نیز که جابر از قول نبى اکرم نقل میکند امام رضا (علیه السلام) به عنوان هشتمین امام و وصی پیامبر معرفی شدهاند. امام صادق (علیه السلام) نیز مکرر به امام کاظم میفرمودند که “عالم آل محمد از فرزندان تو است و او وصی بعد از تو میباشد.”
اخلاق و منش امام رضا (ع):
خصوصیات اخلاقی و زهد و تقوای آن حضرت به گونهای بود که حتی دشمنان خویش را نیز شیفته و مجذوب خود کرده بود. با مردم در نهایت ادب تواضع و مهربانی رفتار میکرد و هیچ گاه خود را از مردم جدا نمینمود.
یکی از یاران امام میگوید: “هیچ گاه ندیدم که امام رضا (علیه السلام) در سخن بر کسی جفا ورزد و نیز ندیدم که سخن کسی را پیش از تمام شدن قطع کند. هرگز نیازمندی را که میتوانست نیازش را برآورده سازد رد نمیکرد در حضور دیگری پایش را دراز نمیفرمود. هرگز ندیدم به کسی از خدمتکارانش بدگویی کند. خنده او قهقهه نبود بلکه تبسم میفرمود. چون سفره غذا به میان میآمد، همه افراد خانه حتی دربان و مهتر را نیز بر سر سفره خویش مینشاند و آنان همراه با امام غذا میخوردند. شبها کم میخوابید و بسیاری از شبها را به عبادت میگذراند. بسیار روزه میگرفت و روزه سه روز در ماه را ترک نمیکرد. کار خیر و انفاق پنهان بسیار داشت. بیشتر در شبهای تاریک، مخفیانه به فقرا کمک میکرد.”
سر انجام مأمون عباسی ایشان را در سن 55 سالگی به شهادت رساند.
کامل بودن دین اسلام
دلیل اصلی تضاد اسلام با دموکراسی
به نظر من اسلام دين کامليه!
متاسفانه ما خیلی از مفاهیم را بدون اینکه روی آنها فکر بکنیم و یا تحقیقی بکنیم به عنوان یک سری اصول و پیش فرضها قبول میکنیم. هیچ چیز به اندازه پیش فرضهای غلط خط فکر انسان را به سوی منجلاب جهل امتداد نمیدهد. یکی از مفاهیمی که هر روزه شنیدهایم و قبول کردهایم این است که اسلام دین کاملی است. آیا هرگز به این فکر کرده ایم که این کمال اسلام به چیست؟! چرا اسلام کامل است؟ آیا دین ناقصی وجود دارد؟
در اکثر موارد افراد مذهبی مفاهیمی که به آنها توسط سوداگران مذهب تلقین و تزریق شدهاست میمون وار تکرار میکنند، خود این افراد از ریشه و پشت پرده این مفاهیم مذهبی اطلاعی ندارند، کمال دین اسلام یکی از همین مفاهیم است. مسیحیان و یهودیان در تمام شاخه هایشان دین و علم را دو پدیده جدا میداند و از دین انتظاراتی دارند که از علم ندارند! از دین انتظار ندارند به دنیای فیزیکی آنها بپردازد و روش های زندگی زمینی را به آن ها بیاموزد.
این دست آورد سالها تلاش و مبارزه انواع و اقسام دانشمندان و مبارزان و آزادیخواهان این مردم است، تکلیف و جایگاه دین در میان ملل پیشرفته جهان بسیار روشن و ثابت است. کلیسای مسیح هرگز خود را در مقابل مجامع علمی دنیا قرار نمیدهد، بعنوان مثال واتیکان در مقابل ادعاهایی که در مورد پدیده تکامل میشد، اظهار میکند که داستانهای انجیل و آموزه های دینی تنها میتوانند دانسته های اخلاقی و آموزشی باشند، و به عنوان مثال داستان آدم و حوا را یک داستان سمبلیک میدانند، و اعتقاد ندارند که این ماجرا ها واقعا در دنیا و زمان فیزیکی اتفاق افتاده باشد.
تاریخچه
اما در جوامع اسلامی چون همواره اندیشه کشی و تکفیر اشخاص و مردتد خواندن وجود داشته و عده کثیری از دانشمندان این جوامع مثل راضی، الکندی، پور سینا، فارابی، حافظ و سایر این متفکران همگی در زمان خود تکفیر شده اند و از طرف مذهبیون تندرو زمان خود همواره مورد اذیت و آزار قرار گرفته اند پیشرفت چندانی در فلسفه و طرز فکر این جوامع پیش نیامده است. مسلمانان امروزی مثل مسلمانان 600 سال پیش فکر میکنند و هنوز تکلیف و جایگاه علم و مذهب در بین این افراد هنوز مشخص نیست!.
حال اگر پیشرفتهایی در این جوامع دیده میشود. مثلا اگر در ایران زنان آنقدر که زنان در عربستان از طرف مردان به رعایت حجاب مجبور نمیشوند، این ریشه در تک روی های افرادی دارد که خواسته اند این مردم را به زور پیشرفت دهند، و الا اندیشمند و نخبه و دانشمند و دگر اندیش در میان این مردم جایگاهی نداشته اند که بخواهند پیشرفتی حاصل کنند!
به همین دلایل مسلمانان هنوز ننشسته اند فکر بکنند و تصمیم بگیرند که آیا نوح و یونس و موسی و خضر، آدم و حوا و یوسف و ذوالقرنین شخصیت های اسطوره ای ملل سامی هستند که به کتب و افکار آنها اضافه شده اند. یا شخصیت های تاریخی و واقعی ای که روزی روی این زمین راه میرفته اند؟. هنوز نمیدانند که آیا 7 آسمان وجود دارد یا این تنها یک معنای استعاره ای دارد؟! از دل همین آشوب زدگی تفکر مذهبیست که مفاهیمی همچون کمال دین اسلام بر می آید. کسی نمیداند که این ناگهان از کجا آمده است. حقیقت این امر این است که کامل بودن دین اسلام در اصل در مقابل ناقص بودن علم و خرد بشری مطرح میشود.

دلایل کامل بودن دین اسلام
یعنی اسلام کامل است چون علم ناقص است! و به همین دلیل بهترین برنامه برای زندگی و جهانبینی همانا اسلام است و نه علم و عقل!
مسلمانان و سایر مذهبیون بر روی این مسئله پافشاری دارند که عقل بشر ناقص است. و این نقص شایستگی خرد و عقل را برای راهنما و ریشه تفکرات بودن نفی میکند. در مورد این موضوع در شرح سفسطه ای با عنوان “عقل بشر ناقص است! علم ناقص است!” توضیحات کامل دادهشدهاست.
البته شایان ذکر است که بسیاری از مسلمانان دلیل کاملبودن اسلام را این میدانند که در اسلام از طریقه شکار ملخ و آداب شستشوی مدخل و استبراءگرفته تا طریقه نزدیکی حرف به میان آوردهشدهاست و علمای اسلام جدول لگاریتمی دقیقی در مورد شکیات نماز بوجود آوردهاند. اما این افراد باید بدانند که در ادیان دیگر نیز اشخاصی مثل مجلسی ها یافتشدهاند که این مزخرفات را در دینشان گسترشدهند. بعنوان مثال یهودیان نیز آداب و سنن کاملی برای مراسم دستشوئی رفتند دارند که کمتر به آن توجه میکنند و تشابه میان آن قوانین مضحک یهودی و قوانین اسلامی که در رساله های علما(!) ی دینی یافت میشود مثال زدنیست!
مثلاً در میان یهودیان ارتودکس لمس آلت تناسلی برای پاکیزه کردن بعد از تخلی جایز نیست، چون ممکن است موجب تحریک جنسی شود. بنابر این اگر کمال اسلام به این مزخرفات است که ادیان دیگری پارا بسیار فراتر نهادهاند. چگونه است که اسلام کامل است و بقیه ادیان ناقص هستند؟ بازهم همان داستانی که ادیان مکمل یکدیگر هستند و مسیحیت یهودیت را کامل میکند و اسلام مسیحیت را و این ها در امتداد یکدیگرند؟ در سفسطه “ادیان همه یک چیز میگویند” به این مسئله اشاره خواهیم کرد.
عقاید مختلف
گروهی نیز بر این باورند که کمال اسلام از آن جهت است که اسلام تمامی قوانین و مفاهیم لازم را برای زندگی بشر در تمام جنبه های زندگی وی در خود دارد. بنابر این نیازی به هیچ مفهوم غیر اسلامی ای برای زندگی وجود ندارد. بسیار جالب است که بدانیم کتابخانه های ایران و سایر بلاد دیگر نیز با استناد به مفاهیم مشابهی توسط عمر خلیفه دوم مسلمین به آتش کشیدهشد. عمر معتقد بود هر آنچه ما بدان نیاز داریم در قرآن وجود دارد. بنابر این در بقیه کتابها اگر چیزهای خوبی نوشتهشدهاست، حتما آن چیزها در قرآن هم وجود دارد. اگر هم چیز خوبی نوشته نشده است، پس ما نیازی بدان کتابها نداریم. همانطور که در بخش دموکراسی چیست؟ شرحدادهشد.
دلیل اصلی تضاد اسلام با دموکراسی
به طور کلی دلیل اصلی تضاد اسلام با دموکراسی همین جزم اندیشی و مطلق اندیشی و جهالتی است که در اسلام نهفتهاست. اما نکته این است که اگر معنی کامل را بدین تفسیر و مفهوم دریافت کنیم. دیگر عبارت “اسلام کاملترین دین است!” معنی نخواهد داد و از لحاظ منطقی غلط است. زیرا کامل تر و کاملترین با توجه به این معنی غلط میباشند. کامل در این حالت یک صفت عینی (Objective) و یک مفهوم مطلق است، و پسوند تر را نمیتوان بدان چسباند. و البته لازم به توضیح نیست که این ادعای مسلمانان مبنی بر اینکه اسلام بدین مفهوم نیز کافی است، تا چه حد بی اساس و بی پایهاست.
هرانچه درباره نجف بهتر است بدانید
شهر نجف
هرانچه درباره نجف بهتر است بدانید: این شهر مرکز استان نجف است و از مقدسترین شهرهای شیعیان و مرکز قدرت سیاسی شیعیان در عراق بشمار میرود. نجف همواره محل تردد و اقامت زائران و نیز مشتاقان علوم دینی است که این عامل در رونق تجارت آن تأثیری بسزا دارد. این شهر مدت زیادی در مسیر کاروانهایی قرارداشته که برای انجام مناسک حج از راه خشکی عازم مکه ومدینه بودند. این ویژگی نیز در ارتباط نجف با شهرها و مراکز تأثیر زیادی داشته است.

مختصات جغرافیایی
نجف در ۱۶۰ کیلومتری جنوب بغداد در مختصات °۳۱٫۹۹ شمالی و °۴۴٫۳۳ غربی قرار گرفته و جمعیت آن ۵۸۵٬۶۰۰ نفر برآورد شدهاست. شهر نجف از لحاظ جغرافیایی در نزدیکی شهر کوفه قرار گرفتهاست. نزدیکی شهر نجف و کوفه به نحوی است که نمیتوان این دو شهر را از همدیگر مجزا دانست.
تاریخچه نجف اشرف
برخی از مورخان تاریخ پیدایش شهر نجف را قبل از اسلام می دانند و برخی دیگر وجود این شهر را تا پیش از قرن سوم هجری می دانند.
سکونت دائمی و پیدایش شهر نجف چه زمانی بوده است؟
یک عامل مهم، آشکار شدن قبر امیرمؤمنان علی (ع) و برپا شدن بارگاه و حرم آن حضرت است. نخستین بار در زمان امام صادق (ع) و به فرمان ایشان، قبر امیرمؤمنان آشکار گردید. قبر حضرت امیر (ع) پس از آن بر اثر سیل خراب گردید و تا زمان داوود بن علی عباسی به همان حال باقی بود و داوود آن را اصلاح کرد و روی آن صندوقی قرار داد. آن گاه دوباره، قبر شریف تخریب شد و هارون الرشید آن را بازسازی کرد و در سال ١٧٠ هجری گنبدی بر آن نهاد.
در سال ٣٣٨ هجری ابوعلی عمر بن یحیی، گنبدی سفید رنگ بر مزار امیرمؤمنان (ع) قرار داد و از آن پس، اتاقک هایی پیرامون آن مزار ساخته شد که متعلق به بینوایان شیعه بود. در اواخر قرن چهارم، شیعیان در آن جا خانه ها برپا کردند و آبادانی در اطراف حرم علوی، رو به گسترش نهاد.
پیاده روی اربعین

روز بیستم ماه صفر هر سال روز اربعین نامیدهمیشود و اغلب مسلمانان شیعه در سراسر جهان به عزاداری و برگزاری مراسم عزاداری میپردازند. مسلمانان همسایه با کشور عراق برای برگزاری مراسم به کشور عراق سفر می کنند و اغلب افراد پیاده تا کربلا می روند.
پیاده روی اربعین حسینی سالهای سال است که مورد توجه قراردارد و افزون بر شیعیانی که در عراق، ایران یا کشورهای همجوار قرار دارند، افراد بی شماری از راه های بسیار دور خود را به این راهپیمایی معنوی میرسانند تا در فضیلت آن شریکشوند و بتوانند این ایام پرفیض را با اشتیاقرسیدن به حرم سپریکنند.
راه های دسترسی به شهر نجف
نجف اشرف برخلاف شهر کربلا، دارای فرودگاه بین المللی می باشد، بنابراین مسافران به کشور عراق می توانند از طریق این شهر به شهرهای مجاور آن مانند کربلا سفر نمایند.
اعمال دهه اول محرم
اعمال دهه اول محرم – محرم یا محرمالحرام نخستین ماه از ماههای دوازده گانه قمری و از ماههای حرام است. این ماه پس از اسلام به دلیل نخستین ماه حرام، محرم نامگذاری و جنگ در این ماه تحریم شدهاست.

وقایع و حوادث فراوانی در ماه محرم رخ دادهاست که به برخی از آنها اشاره میکنیم:
از مهمترین حوادث و رویدادهای این ماه شهادت امام حسین (ع) در واقعه خونین و بزرگ قیام تاسوعا و عاشوراست. اسارت خاندان امام حسین (ع) در کوفه و شام، غزوه ذات الرقاع، فتح خیبر، عروج حضرت ادریس به آسمان، استجابت دعای حضرت زکریا (ع)، عبورحضرت موسی (ع) از دریا و غرقشدن فرعونیان در نیل و عذاب اصحاب، به خلافترسیدن عثمان، قتل محمد امین برادر مامون عباسی، قتل جعفر برمکی و انقراض آل برمک و دولت برامکه از دیگر اتفاقات این ماه است.
اعمال دهه اول محرم شامل دعاها، نمازها و روزهگرفتن و عزاداری برای امام حسین (ع) و یارانشان است؛
سوگواری محرم
سوگواری محرم عزاداریها و یادبودهاییاست که به مناسبت به شهادترسیدن امام حسین (ع) و جمعی از یاران ایشان در واقعه بزرگ کرب و بلا و در سال ۶۱ هجری قمری اتفاقافتاد. البته سوگواری برای امام حسین (ع) مختص ماه محرم نیست. در روزهای دیگرسال نیز با توجه به فرهنگ و رسم هر منطقه انجام و از روز نخست محرم آغاز میشود و در ظهر عاشورا به اوج میرسد. در غروب و شامگاه عاشورا، این سوگواری با عنوان مراسم شام غریبان ادامه پیدا میکند.

مراسمها
در روز دوازدهم محرم نیز مراسمی با نام سوم امام حسین (ع) برپا میشود. این مراسمها در روز شانزدهم محرم با نام هفتم امام حسین (ع) و بیستم صفر با نام اربعین ادامه پیدا میکند. مراسم سوگواری سومین امام شیعیان از دیدگاه شیعیان اهمیت بسیاری دارد و انجام آن عبادت است. سوگواری محرم در مکان های مختلف به صورتهای گوناگون انجام میشود. این مراسم علاوه بر ابعاد مذهبی، سیاسی و اجتماعی نیز اهمیت دارد. سوگواری شیعیان ایران در ماه محرم همواره به صورت خودجوش بوده است و حکومتها دخالتی در راهاندازی دستههای عزاداری و برپایی مجالس سوگواری نداشتهاند.
در روزهای عزاداری محرم چهره شهرهای بزرگ و کوچک ایران به صورت چشمگیری تغییر میکند و سیاهپوش میشود. بیرقها و علمهای سیاه و گاه سبزرنگ بر در و بام تکایا، مساجد، خانهها، موسسات، ادارات و معابر افراشته میشود. زن و مرد و پیر و جوان سیاه میپوشند و خصوصاً در ظهر عاشورا برخی چهرهها و موهایشان را گلآلود میکنند. در این ایام زنان و مردان در مساجد و معابر و تکایا جمع میشوند به سر و سینه خود میکوبند تا عزا برپا دارند.
درباره روز زیارت امام حسین علیه السلام :عرفه مطالعه کنید
اعمال روز و شب اول محرم الحرام
شب و روز اول ماه محرم دارای نماز و آداب خاصی است که در کتاب مفاتیحالجنان بیان شدهاست.
خواندندعای اول ماه، خواندننمازهای مستحبی و روزهگرفتن از مهمترین اعمال شب و روز اول ماه محرم است؛ از امام رضا (ع) منقولاست

رسول اکرم (ص) در اعمال دهه اول محرم در روز اول، دو رکعت نماز مىخواند. چون فارغ مىشد دستها را بلند مىکرد و این دعا را سه دفعه مىخواند:
اللَّهُمَّ أَنتَ الْإِلَهُ الْقَدِیمُ وَ هَذِهِ سَنَهٌ جَدِیدَهٌ فَأَسْأَلُکَ فِیهَا الْعِصْمَهَ مِنَ الشَّیْطَانِ وَ الْقُوَّهَ عَلَى هَذِهِ النَّفْسِ الْأَمَّارَهِ بِالسُّوءِ وَ الاِشْتِغَالَ بِمَا یُقَرِّبُنِی إِلَیْکَ یَا کَرِیمُ یَا ذَا الْجَلاَلِ وَ الْإِکْرَامِ یَا عِمَادَ مَنْ لاَ عِمَادَ لَهُ یَا ذَخِیرَهَ مَنْ لاَ ذَخِیرَهَ لَهُ یَا حِرْزَ مَنْ لاَ حِرْزَ لَهُ یَا غِیَاثَ مَنْ لاَ غِیَاثَ لَهُ یَا سَنَدَ مَنْ لاَ سَنَدَ لَهُ یَا کَنْزَ مَنْ لاَ کَنْزَ لَهُ یَا حَسَنَ الْبَلاَءِ یَا عَظِیمَ الرَّجَاءِ یَا عِزَّ الضُّعَفَاءِ یَا مُنْقِذَ الْغَرْقَى یَا مُنْجِیَ الْهَلْکَى یَا مُنْعِمُ یَا مُجْمِلُ یَا مُفْضِلُ یَا مُحْسِنُ
أَنتَ الَّذِی سَجَدَ لَکَ سَوَادُ اللَّیْلِ وَ نُورُ النَّهَارِ وَ ضَوْءُ الْقَمَرِ وَ شُعَاعُ الشَّمْسِ وَ دَوِیُّ الْمَاءِ وَ حَفِیفُ الشَّجَرِ یَا اللَّهُ لاَ شَرِیکَ لَکَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا خَیْراً مِمَّا یَظُنُّونَ وَ اغْفِرْ لَنَا مَا لاَ یَعْلَمُونَ وَ لاَ تُؤاخِذ ْ نَا بِمَا یَقُولُونَ حَسْبِیَ اللَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ آمَنَّا بِهِ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنَا وَ مَا یَذَّکَّرُ إِلاَّ أُولُوا الْأَلْبَابِ رَبَّنَا لاَ تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذ ْ هَدَیْتَنَا وَ هَبْ لَنَا مِنْ لَدُ نکَ رَحْمَهً إِنَّکَ أَنتَ الْوَهَّاب.
بهتر است در شب اول، بعضى از نمازهایى را که در این شب سفارش شدهاست به مقدار حال و توانایى خواندهشود. خواندن دو رکعت نماز شامل حمد و یازده بار قل هو الله احد در شب اول محرم دارای فضیلت و ثواب بسیار است.
بر اساس روایات روزه گرفتن در روز اول ماه همراه با کارهای خیر برابر عبادت یک سال است و فرد تا سال آینده محفوظ خواهد بود. مستحباست روزه تمام ماه گرفته شود و در مورد روزه تاسوعا و عاشورا روایت مخصوص داریم؛ اما احتیاط این است که روز عاشورا روزه گرفتهنشود ولى از خوردن و آشامیدن تا عصر خوددارى شود و آنگاه فرد چیزى بخورد یا بیاشامد.
اعمال روز سوم ماه محرم
روزهگرفتن: در روایت آمدهاست حضرت یوسف (ع) در این روز از چاه خارجشد. اگر کسى این روز را روزه بگیرد، خداوند مشکل او را برطرف و سختیها را بر او آسانمىکند.
اعمال روز نهم ماه محرم
زیارت حرم مطهر امام حسین (ع) در روز نهم محرم دارای ثواب و فضلیت بسیار است؛ اگر کسى در این شب در کربلا باشد و زیارت امام حسین (ع) را بجاآورد، خداوند متعال تا صبح او را آغشته به خون امام حسین (ع) و از جمله شهدا با آن امام حسین (ع) محشور فرماید.

اعمال روز دهم ماه محرم
شایسته است شیعیان در روز دهم محرم که روز شهادت امام حسین (ع) و روز مصیبت و حزن ائمه اطهار (ع) است، مشغول هیچ کار دنیوی نشوند. ولی به گریه و نوحه و مصیبت برای امام حسین (ع) و یارانشان بپردازند.
خواندنچهار رکعت نمازمستحبی در هر رکعت حمد و پنجاه مرتبه توحید؛ این نماز مطابق با نماز امیرالمومنین (ع) است. شایستهاست بعد از نماز، ذکر خدا و صلوات بسیار و بر دشمنان رسول الله (ص) آنچه در تواناست لعنت فرستادهشود.
براى شب دهم محرم دعا و نمازهاى زیادی با فضیلت هاى بسیار نقل شدهاست؛
از جمله آنها صد رکعت نماز هر رکعت خواندنحمد و سه مرتبه قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ و بعد از پایان نماز گفتنهفتاد مرتبه: سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّهَ إِلاَّ بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ است.

خواندندعای زیر جزو اعمال دهه اول محرم است و در روز عاشورا نیز توصیه شدهاست:
اللَّهُمَّ أَنتَ مُتَعَالِی الْمَکَانِ عَظِیمُ الْجَبَرُوتِ شَدِیدُ الْمِحَالِ غَنِیٌّ عَنِ الْخَلاَئِقِ عَرِیضُ الْکِبْرِیَاءِ قَادِرٌ عَلَى مَا تَشَاءُ قَرِیبُ الرَّحْمَهِ صَادِقُ الْوَعْدِ سَابِغُ النِّعْمَهِ حَسَنُ الْبَلاَءِ قَرِیبٌ إِذَا دُعِیتَ مُحِیطٌ بِمَا خَلَقْتَ قَابِلُ التَّوْبَهِ لِمَنْ تَابَ إِلَیْکَ قَادِرٌ عَلَى مَا أَرَدْتَ وَ مُدْرِکٌ مَا طَلَبْتَ وَ شَکُورٌ إِذَا شُکِرْتَ وَ ذَکُورٌ إِذَا ذُکِرْتَ أَدْعُوکَ مُحْتَاجاً وَ أَرْغَبُ إِلَیْکَ فَقِیراً وَ أَفْزَعُ إِلَیْکَ خَائِفاً وَ أَبْکِی إِلَیْکَ مَکْرُوباً وَ أَسْتَعِینُ بِکَ ضَعِیفاً وَ أَتَوَکَّلُ عَلَیْکَ کَافِیاً احْکُمْ بَیْنَنَا وَ بَیْنَ قَوْمِنَا (بِالْحَقِّ) فَإِنَّهُمْ غَرُّونَا وَ خَدَعُونَا وَ خَذَلُونَا وَ غَدَرُوا بِنَا وَ قَتَلُونَا وَ نَحْنُ عِتْرَهُ نَبِیِّکَ وَ وَلَدُ (وُلْدُ) حَبِیبِکَ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الَّذِی اصْطَفَیْتَهُ بِالرِّسَالَهِ وَ ائْتَمَنْتَهُ عَلَى وَحْیِکَ فَاجْعَلْ لَنَا مِنْ أَمْرِنَا فَرَجاً وَ مَخْرَجاً بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ
مقتل خوانی، شب زنده داری، خواندنهزار مرتبه توحید، خواندنزیارت عاشورا معروفه، خواندنزیارت وارث و احیاگرفتن از اعمال دهه اول محرم است و فضیلت عبادت جمیع ملائکه و عبادت هفتاد سال را دارد. فرستادنهزار مرتبه لعنت بر قاتلان امام حسین (ع) و یارانشان هم از اعمال دهه اول محرم است.
بناهای تاریخی مشهور عراق
در بخش استان به تفکیک در مورد بناهای تاریخی مشهور عراق صحبت به میان آمد اما در این مطلب میخواهیم با مشهورترین بناهای تاریخی این کشور به صورت مفصل آشنا شویم.
قلعه شیروانه
یکی از بناهای تاریخی مشهور عراق واقع در استان سلیمانیه است که در جنوب شهر کلار قرار گرفته است. ساخت این قلعه مربوط به حدود سال 1734 میلادی است. در آن زمان این قلعه به دستور محمد پاشا جاف از رؤسای ایل جاف ساخته شد و از آن به منظور اقامت و مدیریت امور عشایری استفاده میکرد. این قلعه بر روی دو تپه ساخته شده است؛ تپه اول شامل آثار باستانی مانند کاشی، سرامیک و سنگهای آتشفشانی است که تمدن آن به دوران سنگی باز میگردد و تپه دوم که ساختمان قلعه بر روی آن بنا شده است.

چهار طرف این قلعه با 4 مناره 7 ضلعی احاطه شده که به علت شیوه ساخت و چشماندازی که به رود سیروان دارد به یکی از مکانهای گردشگری منطقه تبدیل شده است. این دژ از یک طبقه زیرزمین، دو طبقه فوقانی، یک تالار 8 ضلعی و یک موزه کوچک تشکیل شده است.
ارگ کرکوک
یکی از بناهای تاریخی عراق است که در حدود 850 سال پیش از میلاد (858 تا 884 قبل از میلاد) در مرکز شهر کرکوک در عراق بنا شده است. این ارگ یکی از قدیمیترین آثار باستانی واقع در شهر کرکوک است که با بنایی وسیع بر روی تپهای به ارتفاع 130 متر قرار گرفته و آثار تاریخی جذابی را در دل خود قرار داده است.

مورخان بر این باورند که این ارگ برای اهداف نظامی ساخته شده است و از آن به عنوان دیوار نظامی آشور ناصیرپال دوم یاد میشود. از ارگ کرکوک به عنوان یکی از آثار تاریخی مهم ترکمنهای عراقی نیز یاد میشود. ناگفته نماند که در دوره پادشاهی سلوکیان، 72 برج به بنای ارگ کرکوک اضافه شده است.
مناره مظفریه
که در زبان کردی آن را با نام چولی میشناسند نام یکی از اماکن دیدنی و تاریخی در مرکز شهر اربیل عراق است. این مناره بین سالهای 1190 تا 1232 میلادی در دوران مظفرالدین ابو سعید ساخته شد و به همین علت به مناره مظفریه شهره یافته است. این مناره آجری در پارک مناره در چند کیلومتری جنوب ارگ اربیل واقع شده است.

از مشخصات ظاهری مناره مظفریه که سبب جذب گردشگران به خود شده است میتوان به بنایی با ارتفاع 36 متر که دارای پایهای هشت گوشه، طاق، بدنهای بلند و استوانهای و بالکنی مابین پایه و بدنه است اشاره کرد. نمونههایی از خط کوفی بر روی این مناره تاریخی نیز قابل مشاهده است.
زیگورات اور
در اواسط هزاره سوم پیش از میلاد، اهالی بینالنهرین باستان شروع به ساخت بنایی بزرگ با پلکانی از جنس آجر پخته کردند، از این بنا با نام زیگورات اور یاد میشود. زیگورات شهر اور به دستور اورنامو یکی از پادشاهان اور در سال ٢١٠٠ پیش از میلاد در سه طبقه بنا شده است. این بنا در حال حاضر در نزدیکی ناصریه، مرکز استان ذیقار قرار دارد. ارتفاع واقعی این بنا با توجه به بقایای آن در حدود 60 متر تخمین زده شده است. بقایای این بنا در حال حاضر بیش از 11 متر ارتفاع دارد. در زیگورات اور، حفرههایی در لایه بیرونی قابل مشاهده است که احتمال میرود برای تبخیر آب و خروج رطوبت از درون معبد ایجاد شده باشند.

این بنای چندضلعی عظیم، دارای ابعادی در حدود 64 در 45 متر است. سه تراس در سطوح مختلف پلکانی در این بنای تاریخی وجود دارد. گفته میشود در بالاترین نقطه این زیگورات، معبد الهه نانا قرار داشته است که آرامگاه شاهزاده نانا حامی شهر باستانی اور بوده است. متاسفانه این معبد در حال حاضر از بین رفته است. زیگورات اور دو مرتبه مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است، مرتبه اول در زمان پادشاه بابل نبونید در قرن ششم قبل از میلاد بود که در آن زمان زیگورات با سیمان و ملات معمولی مرمت شد. دومین بازسازی این بنا 2500 سال بعد و در دهه 1980 در زمان حکومت صدام حسین بود که تیم بازسازی با استفاده از آجرهای مدرن سعی در حفاظت از آجرهای اصلی داشت.
ارگ اربیل
در مرکز شهر اربیل، به عنوان قدیمیترین شهر مسکونی و قلعه تاریخی در جهان شناخته شده است. این ارگ در سال 2014 به عنوان میراث جهانی در یونسکو به ثبت رسیده است. این قلعه را با نامهای دیگر مانند قلعه ههولیر یا ماهوریست نیز میشناسند. براساس مطالعات باستانشناسان، سکونت انسانها در این شهر به بیش از 5000 سال پیش از میلاد باز میگردد. این ارگ بر روی تپهای با نمای بیضی شکل با وسعتی حدود 102 هزار متر مربع قرار گرفته است. ارتفاع آن نسبت به مناطق اطراف خود حدود 28 تا 32 متر از سطح زمین است. این ارگ از نظر ساختار دارای سه بخش سرا، تکیه و توپخانه است. در محوطه داخلی ارگ اربیل یک موزه فرش و موزه پارچه قابل مشاهده است.

مسئله قابل توجه و جالب در رابطه با ارگ اربیل این است که در ابتدا در این مکان تپهای وجود نداشته است. یکجانشینی مداوم مردم این منطقه، تخریب خانههای قدیمی و ساخت خانههای جدید بر روی خرابههای همان خانههای قدیمی به مرور زمان در طی هزاران سال منجر به ایجاد این تپه شده است. ارتفاع این ارگ به نحوی است که از بالاترین قسمت آن کل شهر اربیل قابل مشاهده است.
مسجد جامع سامرا (مناره مارپیچ)
یکی از آثار باستانی مشهور در شهر سامرا مربوط به دوره عباسی است که در زمان خود یکی از بزرگترین مساجد به حساب میآمد و در 20 کیلومتری شمال بغداد واقع شده است. دستور ساخت این بنا در سال 233 هـ.ق (848 میلادی) توسط یکی از خلفای عباسی به نام متوکل داده شد و در سال 237 هـ.ق (852 میلادی) همزمان با انتقال پایتخت خلافت عباسی از بغداد به سامرا ساخت آن به اتمام رسید. مسجد سامرا حدود 17 هکتار مساحت دارد که وسعت ساختمان خود مسجد 38000 مترمربع است. این مسجد دارای طراحی مستطیلی شکل، با 16 ورودی و 17 راهرو است. در ساخت این بنا از آجرهای پخته شده و موزاییکهای آبی برای تزئین برخی قسمتها استفاده شده است.

توضیحات بیشتر
آنچه این مسجد را از سایرین متمایز کرده مناره مارپیچ آن است که در فاصله 25 متری آن ساخته شده است. این مناره دارای ظاهری مخروطی شکل است که بر روی یک مربع به طول 32 متر بنا شده است و به وسیله یک پل به بنای اصلی مسجد متصل شده است. این مناره دارای فرمی حلزونی و جذاب با ارتفاع 52 متر (در برخی منابع 53 متر) است که یکی از بلندترین منارههای جهان اسلام محسوب میشود. در ظاهر این مناره 5 حلقه دایرهای شکل مشاهده میشود که بر روی هم قرار گرفته اند و ساختمان بنا را به وجود آوردهاند و این دایرهها در بالای مناره به یک اتاقک منتهی میشوند. برخلاف سایر منارهها پلههای آن در قسمت بیرونی تعبیه شدهاند.
در سال 1278 بخش زیادی از این مسجد به دست مغول و فرمانروایش هولاکو خان تخریب شد. شدت این تخریب به اندازهای بود که امروزه از این مسجد تنها دیوارههای بیرونی و مناره مارپیچ آن بر جای ماندهاست، اما همین آثار به جا مانده نیز هنر معماران آن زمان را به خوبی نشان میدهد.
طاق کسری(ایوان مدائن، ایوان خسرو)
در دوره ساسانیان (224 تا 651 میلادی)، زمانی که بخش عمدهای از بینالنهرین جزو قلمرو ایران محسوب میشد، سمبل امپراطوری سرزمین فارس بود. این مکان در نزدیکی مرقد سلمان فارسی واقع شده و تنها بنای باقی مانده قابل مشاهده در شهر باستانی تیسفون است. در رابطه با زمان دقیق ساخت این بنا ابهاماتی وجود دارد و زمان ساخت آن به طور دقیق مشخص نیست. برخی مورخان معتقدند که بنیانگذار آن شاپور اول است که از سال 242 تا 272 قبل از میلاد بر ایران حکومت میکرد و برخی دیگر معتقدند که ساخت آن در سال 540 بعد از میلاد، در زمان سلطنت انوشیروان عادل (خسرو اول) پس از مبارزات علیه بیزانس آغاز شده است.

معماری و ابعاد
اما نکته مهمی که در معماری این بنا به چشم میخورد تأثیرات معماری اشکانی، یونانی-رومی و سوری در ساخت این بنا است. طاق کسری بخشی از یک عمارت عظیم است. در حقیقت مشخصترین نمای این عمارت، طاق کسری است که در ساخت آن از عناصر یونانی و رومی استفاده شده است. در طول تاریخ، این بنا بارها مورد حمله قرار گرفته است و در زمان حمله اعراب به ایران آسیبهای زیادی به آن وارد شده است. حتی منصور خلیفه عباسی، دستور تخریب آن را صادر کرد، اما به دلیل اینکه تخریب این بنا کاری پرهزینه و دشوار بود از تصمیم خود منصرف شد. امروزه تنها یک طاق از این بنای عظیم باقی مانده است.
باستانشناسان طول و عرض این کاخ سلطنتی بزرگ عهد ساسانی را 365 در 275 متر تخمین میزنند. ایوان باقیمانده از این عمارت یکی از بزرگترین طاقها در معماری باستان به شمار میآید. ایوان مدائن با داشتن ارتفاع 35 متر، پهنای 25 متر و طولی نزدیک به 50 متر یکی از بزرگترین طاقهای خشتی ساخته شده به دست انسان است. این بنا از آجر و گچ ساخته شده و ارتفاع نمای عمارت زمانی به 7 متر بلندتر از ارتفاع طاق میرسید.
شهر باستانی بابل
قدمت شهر باستانی بابل حدود چهار هزار سال است. این شهر امروزه با آثار تاریخی باقی مانده و ماجراهایی که در خود حفظ کرده است هر انسانی را مجذوب خود میکند. بابل در حدود 2300 سال قبل از میلاد مسیح توسط مردم باستانی آکاد زبان جنوب بینالنهرین تأسیس شد. امروزه بقایای شهر باستانی بابل در نزدیکی شهر حله عراق قرار دارد. در دورههای مختلف تاریخی سومریان، آکدیان و مادها این شهر را به عنوان مرکز اصلی حکومت خود برگزیدند. بابل مدتها قلمرو کلدانیان و بختالنصر معروفترین پادشاه آن دوران بود.

معماری
هنر و معماری در سراسر امپراتوری بابل به ویژه در پایتخت بابل شکوفا بود. در زمان حکومت حمورابی شهر بابل به یکی از بزرگترین شهرهای جهان باستان تبدیل شد. به دستور حمورابی دیوارههای بلندی دور تا دور شهر بابل بنا شد. شهر بابل با وسعتی حدود 517 کیلومتر مربع در مرکز این دیوارها قرار گرفته بود. پس از حمورابی بخت النصر دوم سه حلقه دیوار دیگر به طول 40 متر به دیوارهای قبلی اضافه کرد و حصار شهر را با این کار تقویت کرد. بابل در آن زمان به دلیل داشتن دیوارهای غیرقابل نفوذ نیز مشهور بود. حمورابی برای تحسین خدایان آن زمان دستور ساخت چندین معبد را در این منطقه داده بود، این معابد با توجه به قدرت خدایان آن زمان به نسبتهای مختلف در ابعاد کوچک و بزرگ ساخته میشدند.
باغهای معلق بابل یکی از عجایب هفتگانه جهان بود که در این شهر وجود داشت. روایتهای معروف زیادی در رابطه با بابل در کتب قدیم وجود دارد که از جمله آنها داستان برج بابل است. مطابق این داستان انسانها برای رسیدن به بهشت در آن زمان برجهای بلند میساختند. ساکنان اولیه این منطقه، با استفاده از آجر یک معماری پیشرفته را در این منطقه تکامل دادند. از جمله این پیشرفتها میتوان به معماری قوس و گنبد در آن دوران اشاره کرد. قوس و سقف گنبدی عمدتاً در ساخت کاخهای بزرگ استفاده میشد.