عاشورا یکی از روزهایی است که برای آن زیارت مخصوص امام حسین علیه السلام وارد شده است و در احادیث فراوانی از فضیلت زیارت امام حسین علیه السلام در این روز سخن به میان آمده است.

از میان احادیث فراوان تنها به چند حدیثی که در کتاب شریف کامل الزیارات به آن اشاره شده است می پردازیم:

حدیث اول

جَابِرٍ الْجُعْفِیِّ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع فِی یَوْمِ عَاشُورَاءَ

 جابر گفت: در روز عاشوراء محضر مبارک حضرت جعفر بن محمّد علیهما السّلام رسیدم، 

فَقَالَ لِی هَؤُلَاءِ زُوَّارُ اللَّهِ وَ حَقٌّ عَلَى الْمَزُورِ أَنْ یُکْرِمَ الزَّائِرَ

حضرت به من فرمودند: این گروه (زائرین ابا عبد اللَّه الحسین علیه السّلام) زوّار خدا بوده و بر مزور واجب‏ است که زائر را اکرام نماید، 

مَنْ بَاتَ عِنْدَ قَبْرِ الْحُسَیْنِ ع لَیْلَهَ عَاشُورَاءَ لَقِیَ اللَّهَ مُلَطَّخاً بِدَمِهِ یَوْمَ الْقِیَامَهِ

کسى که نزد قبر مطهر حضرت ابا عبد اللَّه الحسین علیه السّلام در شب عاشوراء بیتوته کند روز قیامت خدا را ملاقات مى‏ کند در حالى که به خون خودش آلوده بوده 

کَأَنَّمَا قُتِلَ مَعَهُ فِی عَرْصَتِهِ [عَصْرِهِ‏]

گویا در رکاب حضرت ابا عبد اللَّه علیه السّلام در عرصه کربلا شهید گشته است. 

وَ قَالَ مَنْ زَارَ قَبْرَ الْحُسَیْنِ ع أَیْ یَوْمَ عَاشُورَاءَ وَ [أَوْ] بَاتَ عِنْدَهُ کَانَ کَمَنِ اسْتُشْهِدَ بَیْنَ یَدَیْهِ.

و نیز فرمودند: و کسى که قبر امام حسین علیه السّلام را روز عاشوراء زیارت کرده و بالاى قبر بیتوته نماید مثل کسى است که در مقابل آن حضرت شهید شده باشد.

حدیث دوم

از حضرت ابو عبد اللَّه علیه السّلام نقل شده که آن حضرت فرمودند:

مَنْ زَارَ الْحُسَیْنَ یَوْمَ عَاشُورَاءَ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّهُ.

کسى که حضرت امام حسین علیه السّلام را روز عاشوراء زیارت کند بهشت بر او واجب مى‏ گردد.

حدیث سوم

أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:

حضرت ابى عبد اللَّه علیه السّلام فرمودند:

مَنْ زَارَ قَبْرَ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ یَوْمَ عَاشُورَاءَ عَارِفاً بِحَقِّهِ

کسى که قبر مطهّر حضرت حسین بن على علیهما السّلام را در روز عاشوراء زیارت کند در حالى که عارف به حق آن حضرت باشد

کَانَ کَمَنْ زَارَ اللَّهَ فِی عَرْشِهِ.

 مثل کسى است که خدا را در عرش زیارت کرده است.

حدیث چهارم

عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّادِقِ ع قَالَ

جعفر بن محمّد الصّادق علیهما السّلام فرمودند:

مَنْ زَارَ الْحُسَیْنَ ع لَیْلَهَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذُنُوبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ

کسى که حضرت امام حسین علیه السّلام را شب نیمه شعبان زیارت کند خداوند متعال گناهان گذشته و آینده‏ اش را مى‏ آمرزد، 

وَ مَنْ زَارَهُ یَوْمَ عَرَفَهَ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ ثَوَابَ أَلْفِ حِجَّهٍ مُتَقَبَّلَهٍ- وَ أَلْفِ عُمْرَهٍ مَبْرُورَهٍ

و کسى که آن حضرت را روز عرفه زیارت نماید خداوند منّان ثواب هزار حجّ و هزار عمره قبول شده را برایش مى ‏نویسد، 

وَ مَنْ زَارَهُ یَوْمَ عَاشُورَاءَ فَکَأَنَّمَا زَارَ اللَّهَ فَوْقَ [فِی‏] عَرْشِهِ.

و کسى که آن حضرت را روز عاشوراء زیارت نماید مانند کسى است که حق تعالى را بالاى عرشش زیارت کرده باشد.

مباهله ، درخواست لعن و نفرین الهی برای اثبات حقانیت است و بین دو طرفی رخ می‌دهد که هر کدام ادعای حقانیت دارند.

مباهله در تاریخ اسلام به ماجرایی اشاره دارد که طی آن، پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) پس از مناظره با مسیحیانِ نجران و ایمان نیاوردن آنان، پیشنهاد مباهله داد و آنان پذیرفتند. با این حال مسیحیان نجران، در روز موعود از این کار خودداری کردند.

بنابر اعتقادات شیعی، جریان مباهله پیامبر( (صلی الله علیه و آله ) نه تنها نشانگر حقانیت اصل دعوت پیامبر( (صلی الله علیه و آله ) است، بلکه بر فضیلت همراهان او (حضرت علی، فاطمه و حسنین) در این ماجرا دلالت می‌کند. شیعیان بر این اساس، معتقدند امام علی(علیه السلام) بر اساس آیه مباهله، به منزلۀ نَفْس و جان پیامبر است. واقعه مباهله در ۲۴ ذی‌الحجه سال نهم هجری روی داد و آیه ۶۱ سوره آل عمران به آن اشاره دارد.

درباره زمان مباهله شیخ مفید می‌نویسد این واقعه پس از فتح مکه (سال هشتم هجری) و قبل از حجه الوداع (سال دهم هجری) رخ داد.روز مباهله را برخی ۲۴ ذی‌الحجه و برخی روز ۲۱ این ماه دانسته‌اند.شیخ انصاری روز ۲۴ ذی الحجه را نظر مشهور دانسته و غسل در این روز را مستحب می‌داند.شیخ عباس قمی، در کتاب مفاتیح الجنان اعمال این روز را در روز ۲۴ ذی‌الحجه ذکر می‌کند، که از جمله اعمال آن، غسل و روزه و زیارت امیرالمؤمنین علیه السلام است.

احتجاج امام رضا( علیه السلام ) به مباهله

روزی مأمون به امام رضا(علیه السلام) گفت: بزرگ‌ترین فضیلت امام علی( علیه السلام ) را که قرآن بر آن دلالت دارد به من بگو. امام رضا ( علیه السلام ) فرمود: فضیلت او در مباهله. سپس آیه مباهله را قرائت کرد و گفت:رسول خدا( صلی الله علیه و آله )، امام حسن( علیه السلام ) و امام حسین( علیه السلام ) را دعوت کرد که پسرانش بودند، و حضرت فاطمه(سلام الله علیها) را دعوت کرد که در اینجا مصداق کلمه زنان است و امام علی( علیه السلام ) را دعوت نمود که به حکم خداوند عزّ و جلّ، نفس [= جان] پیامبر( صلی الله علیه و آله ) است. هیچ آفریده‌ای برتر از پیامبر( صلی الله علیه و آله ) نیست؛ پس به حکم خداوند، بایستی کسی برتر از نَفْس[جان] پیامبر( صلی الله علیه و آله ) نباشد.

غدیر در بین اعیاد اسلامی، جزو بزرگترین اعیاد اسلامی شمرده می‌شود و آن را «عیدالاکبر» می‌نامند، در این راستا پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: «یَوْمَ غَدِیرِ خُمٍّ أَفْضَلُ أَعْیَادِ أُمَّتِی وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی أَمَرَنِی اللهُ تَعَالَى ذِکْرُهُ فِیهِ بِنَصْبِ أَخِی عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ (ع) عَلَماً لِأُمَّتِی یَهْتَدُونَ بِهِ مِنْ بَعْدِی وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی أَکْمَلَ اللهُ فِیهِ الدِّینَ وَ أَتَمَّ عَلَى أُمَّتِی فِیهِ النِّعْمَهَ وَ رَضِیَ لَهُمُ الْإِسْلَامَ دِینا»؛ «روز غدیر خم، برترین عید‌های امت من است و آن، روزی است که خداوند بزرگ دستور داد آن روز برادرم، علیّ بن ابی طالب را به عنوان عَلَم امّتم منصوب کنم، تا بعد از من، مردم توسط او هدایت شوند و آن، روزی است که خداوند در آن روز دین را تکمیل و نعمت را بر امت من تمام کرد و اسلام را به عنوان دین برای آنان پسندید.»

از اعمال وارد شده در روز غدیر زیارت امیرالمؤمنین علیه السلام از دور و نزدیک است.این زیارت که زیارت غدیریه نام دارد از جمله زیارات مأثوره است که از امام هادی علیه السلام به شیعیان رسیده است.

همه راویان این زیارت از بزرگان شیعه هستند و در وثاقت هیچ‌یک از آنان تردید نشده است.

شیخ عباس قمی درباره زمان خواندن این زیارت با استناد به کلام عثمان بن سعیدمی‌نویسد: «این زیارت را در هر روز از نزدیک ودور می‌شود خواند و این فایده جلیله‌ای است که البته راغبین در عبادت و شایقین زیارت حضرت شاه ولایت آن را غنیمت خواهند شمرد»

محور اصلی زیارت غدیریه، اصل تولی و تبری است که در فرهنگ شیعه جایگاه ویژه‌ای دارد. محتوای اصلی این زیارت بیان فضایل امیرالمؤمنین علیه السلام است.